Υπάρχουν όρια στην ελευθερία του λόγου;
Λένε, ότι η αξία του ανθρώπου μετριέται από το πόση ελευθερία μπορεί να βαστάξει. Αυτό κάποτε μπορεί να ηχούσε στα αυτιά κάποιου σαν έκφραση του καθολικού δικαιώματος της ανθρώπινης ελευθεριότητας και νόησης. Σήμερα, όμως, τα πράγματα ακολουθούν μια πιο περίπλοκη τροχιά που προϋποθέτει πολλά σημαίνοντα και σημαινόμενα. Ποια είναι τα όρια της ελευθερίας του λόγου; Ποιος μπορεί να απαντήσει με ακρίβεια σε ένα τόσο αμφιλεγόμενο και πολλαπλά συζητημένο θέμα.
Η αλήθεια είναι ότι η αληθινή ελευθερία στηρίζεται σε κίβδηλα θεμέλια και υποδηλώνει ένα μεγάλο ψευδοδίλλημα το οποίο έχει επιφορτίσει τους ανθρώπους με ευθύνη. Από πολλούς προφέρεται και «χρησιμοποιείται» προσχηματικά, για να πείσει, να συγκινήσει, να επηρεάσει τους ανθρώπους προσεγγίζοντάς τους ακριβώς σε εκείνο το σημείο που τους αγγίζει ιδιαίτερα, την ελευθερία. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που γίνεται είναι να χάνει ολοένα και περισσότερο την αυθυπαρξία της ως έννοια και ως ανώτερο ιδανικό.
Στην ουσία όλοι είναι δυνάμει ελεύθεροι-κατοχυρωμένοι και από το Σύνταγμα- να εκφράζουν τις ιδέες, τις μύχιες σκέψεις τους χωρίς φόβο και πάθος. Πάντα, εντούτοις, θα τους κυνηγάει μια εξαίρεση που θα αναιρεί τον κανόνα και θα κλειδώνει τις απόψεις τους σε στεγανά πραγματικής ασφαλείας. Η καταστροφή κάποιου συμβόλου θεωρείται εγκληματική πράξη και καταδικάζεται από την πλειονότητα των ανθρώπων. Παρόλα αυτά, το ίδιο ποσοστό αναγνωρίζει το συμβολικό χαρακτήρα αυτής της πράξης. Εν τέλει, τι μπορεί να καθιστά όριο στην ελευθερία της έκφρασης.
Μάλλον η ουσία του πράγματος έγκειται στο περιεχόμενο μιας πράξης που για κάποιον μπορεί να δηλώνει ελευθερία και για κάποιον άλλον βεβήλωση και προσβολή. Επομένως, αυτό που οριοθετεί την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης είναι το στοιχείο εκείνο που υπάρχει πίσω από αυτό που λέγεται ή επιδιώκεται με μια μεμονωμένη πράξη. Αυτό που υπονοείται και υποβόσκει, αυτό που στην πραγματικότητα φοβίζει τους απόλυτα ανελεύθερους. Και τελικά πάλι διαπιστώνεται με όλη την τραγικότητα ότι η ίδια η ελευθερία είναι ανελεύθερη. Ή σωστότερα την ίδια την ελευθερία επιχειρούν να ποινικοποιήσουν και να καταδικάσουν.
Φυσικά. Μια χώρα που εν πάση περιπτώσει αποζητά την κοινωνική ευημερία και αρμονία οφείλει να βάζει κάποιους περιορισμούς και κανόνες, ειδάλλως δε θα μπορούσε να γίνει λόγος καν για την ελευθερία και τα όριά της. Αλλά οι ύβρεις ή στην καλύτερη περίπτωση η προσβολή του ήθους ενός προσώπου λιγότερο ή περισσότερο φανερά θεωρείται στέρηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και προωθεί την επιβολή ποινών. Όμως, τι έχουμε να πούμε για τις ύβρεις με τακτ(και πολλές φορές χωρίς) και τις αλληλοκατηγορίες των πολιτικών προσώπων; Μήπως τα όρια της ελευθερίας του λόγου εκεί καταργούνται; Μήπως εκείνοι δικαιούνται να εκφράζονται αποποινικοποιημένα και χωρίς κάποιο συνταγματικό «ναι μεν αλλά..» να τους καθορίζει την πορεία της εξωτερικευμένης σκέψης τους;
Κι αν ακόμη θεωρείται δημόσια αιδώ το να κάψει κάποιος την ελληνική σημαία για παράδειγμα ή το Κοράνι θέλοντας να δηλώσει μια επιθυμία, μια αγάπη, μια αγανάκτηση, μια κατάκτηση δεν τίθεται κανένα απολύτως θέμα για στέρηση της ελευθερίας της έκφρασης σε αυτόν που του απαγορεύτηκε να το κάνει. Αυτό που κινδυνεύει να χαρακτηριστεί αιρετικό θα αποκατασταθεί. Ο καθένας είναι ελεύθερος να σκέφτεται και πολύ περισσότερο να αγαπά, να δηλώνει και να μη φοβάται. Είναι ελεύθερος να σέβεται με την ίδια ελευθερία που αναζητά και ο ίδιος τις επιθυμίες, τα πιστεύω και τα δικαιώματα των άλλων ανθρώπων. Όποιος εκμεταλλευτεί και κακομεταχειριστεί κάτι από αυτά τα δυο, που στην πραγματικότητα αποτελούν τις δυο όψεις του ίδιου νομίσματος τείνει προς την ανελευθερία που τόσο πολύ εχθρεύεται..
Το θέμα είναι η ελευθερία της έκφρασης ακόμη και της διαφωνίας να εδραιώνεται ως δικαίωμα και ανάγκη. Υπάρχει και κάτι πέρα από αυτό. Η επιδίωξη και ο τρόπος που βρίσκει κάποιος για να το πετύχει. Και αυτό είναι το μυστικό στο οποίο καλείται να ανταποκριθεί με τις πράξεις της ίδιας του της ζωής ο καθένας.
Η αλήθεια είναι ότι η αληθινή ελευθερία στηρίζεται σε κίβδηλα θεμέλια και υποδηλώνει ένα μεγάλο ψευδοδίλλημα το οποίο έχει επιφορτίσει τους ανθρώπους με ευθύνη. Από πολλούς προφέρεται και «χρησιμοποιείται» προσχηματικά, για να πείσει, να συγκινήσει, να επηρεάσει τους ανθρώπους προσεγγίζοντάς τους ακριβώς σε εκείνο το σημείο που τους αγγίζει ιδιαίτερα, την ελευθερία. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που γίνεται είναι να χάνει ολοένα και περισσότερο την αυθυπαρξία της ως έννοια και ως ανώτερο ιδανικό.
Στην ουσία όλοι είναι δυνάμει ελεύθεροι-κατοχυρωμένοι και από το Σύνταγμα- να εκφράζουν τις ιδέες, τις μύχιες σκέψεις τους χωρίς φόβο και πάθος. Πάντα, εντούτοις, θα τους κυνηγάει μια εξαίρεση που θα αναιρεί τον κανόνα και θα κλειδώνει τις απόψεις τους σε στεγανά πραγματικής ασφαλείας. Η καταστροφή κάποιου συμβόλου θεωρείται εγκληματική πράξη και καταδικάζεται από την πλειονότητα των ανθρώπων. Παρόλα αυτά, το ίδιο ποσοστό αναγνωρίζει το συμβολικό χαρακτήρα αυτής της πράξης. Εν τέλει, τι μπορεί να καθιστά όριο στην ελευθερία της έκφρασης.
Μάλλον η ουσία του πράγματος έγκειται στο περιεχόμενο μιας πράξης που για κάποιον μπορεί να δηλώνει ελευθερία και για κάποιον άλλον βεβήλωση και προσβολή. Επομένως, αυτό που οριοθετεί την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης είναι το στοιχείο εκείνο που υπάρχει πίσω από αυτό που λέγεται ή επιδιώκεται με μια μεμονωμένη πράξη. Αυτό που υπονοείται και υποβόσκει, αυτό που στην πραγματικότητα φοβίζει τους απόλυτα ανελεύθερους. Και τελικά πάλι διαπιστώνεται με όλη την τραγικότητα ότι η ίδια η ελευθερία είναι ανελεύθερη. Ή σωστότερα την ίδια την ελευθερία επιχειρούν να ποινικοποιήσουν και να καταδικάσουν.
Φυσικά. Μια χώρα που εν πάση περιπτώσει αποζητά την κοινωνική ευημερία και αρμονία οφείλει να βάζει κάποιους περιορισμούς και κανόνες, ειδάλλως δε θα μπορούσε να γίνει λόγος καν για την ελευθερία και τα όριά της. Αλλά οι ύβρεις ή στην καλύτερη περίπτωση η προσβολή του ήθους ενός προσώπου λιγότερο ή περισσότερο φανερά θεωρείται στέρηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και προωθεί την επιβολή ποινών. Όμως, τι έχουμε να πούμε για τις ύβρεις με τακτ(και πολλές φορές χωρίς) και τις αλληλοκατηγορίες των πολιτικών προσώπων; Μήπως τα όρια της ελευθερίας του λόγου εκεί καταργούνται; Μήπως εκείνοι δικαιούνται να εκφράζονται αποποινικοποιημένα και χωρίς κάποιο συνταγματικό «ναι μεν αλλά..» να τους καθορίζει την πορεία της εξωτερικευμένης σκέψης τους;
Κι αν ακόμη θεωρείται δημόσια αιδώ το να κάψει κάποιος την ελληνική σημαία για παράδειγμα ή το Κοράνι θέλοντας να δηλώσει μια επιθυμία, μια αγάπη, μια αγανάκτηση, μια κατάκτηση δεν τίθεται κανένα απολύτως θέμα για στέρηση της ελευθερίας της έκφρασης σε αυτόν που του απαγορεύτηκε να το κάνει. Αυτό που κινδυνεύει να χαρακτηριστεί αιρετικό θα αποκατασταθεί. Ο καθένας είναι ελεύθερος να σκέφτεται και πολύ περισσότερο να αγαπά, να δηλώνει και να μη φοβάται. Είναι ελεύθερος να σέβεται με την ίδια ελευθερία που αναζητά και ο ίδιος τις επιθυμίες, τα πιστεύω και τα δικαιώματα των άλλων ανθρώπων. Όποιος εκμεταλλευτεί και κακομεταχειριστεί κάτι από αυτά τα δυο, που στην πραγματικότητα αποτελούν τις δυο όψεις του ίδιου νομίσματος τείνει προς την ανελευθερία που τόσο πολύ εχθρεύεται..
Το θέμα είναι η ελευθερία της έκφρασης ακόμη και της διαφωνίας να εδραιώνεται ως δικαίωμα και ανάγκη. Υπάρχει και κάτι πέρα από αυτό. Η επιδίωξη και ο τρόπος που βρίσκει κάποιος για να το πετύχει. Και αυτό είναι το μυστικό στο οποίο καλείται να ανταποκριθεί με τις πράξεις της ίδιας του της ζωής ο καθένας.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου