Η "Πλωτή Πατρίδα" του Δημήτρη Παπαχρήστου

Όπως σε κάθε βιβλίο που ξεκινώ έτσι και στην «Πλωτή Πατρίδα» υπήρχε η αγωνία του τι ακολουθεί στις επόμενες σελίδες καθώς προχωράει η πλοκή. Και η αλήθεια είναι ότι στις πρώτες του σελίδες, το βιβλίο μου θύμιζε κάτι από το σουρρεαλισμό στους πίνακες του Νταλί. Μια υποψία από έννοιες που νοηματοδοτούν την ύπαρξή μας και την καθημερινότητά μας. Όλα αυτά που μας φέρνουν αντιμέτωπους με τη μοίρα ή την τύχη. Ο κ. Δημήτρης Παπαχρήστος, έφτιαξε μια οικουμενική πατρίδα για όλους τους ανθρώπους, μια Πλωτή Πατρίδα και είναι αυτή η πατρίδα που χωράει τα βάσανα, την ευτυχία, τη λαχτάρα, την αγωνία απέναντι σε ό,τι επιφυλάσσει η ιστορία και η κοινωνία μας. Όπως ο ήρωας του βιβλίου, ο Γιάννης Σιταράς, ο άνθρωπος απάτρις που - δανείζομαι τη φράση του βιβλίου- «ξεκινάει απ’ το πουθενά και ταξιδεύει στο παντού». Το καφενείο του Φώντα στην καρδιά της Αθήνας, γίνεται η καθημερινή συνήθεια μιας παρέας 5 ανθρώπων με διαφορετικές καταβολές, πολιτικές πεποιθήσεις, αλλά με μια κοινή αφετηρία, το κυνήγι της ευτυχίας όπως την ορίζει ο καθένας τους ξεχωριστά. Αριστεροί και δεξιοί, μορφωμένοι ή μη, σπουδαίοι ή λιγότερο σπουδαίοι, όλοι τους απάτριδες και εξόριστοι της δικής τους ζωής, έκπτωτοι ή όχι, οι ήρωές μας, αγωνίζονται να γίνουν οι ήρωες της δικής τους ζωής, να βρουν ποιο τελικά είναι το νόημα της ζωής. Οι δυνατές φιλίες, η γονεϊκή αγάπη που εκφράζεται ως εξής από τον ήρωά μας: «Είσαι αυτό που δε βρίσκω πουθενά» είναι αξιοσημείωτες αναφορές στο βιβλίο, θέματα που δεν ξεφεύγουν απ’ τις συμβάσεις της κοινωνίας μας.

Στα πέτρινα χρόνια της κρίσης, του λησμονημένου πια περιστατικού της Marfin, του πρόσφατου νομοσχεδίου για τους ομόφυλους και της κίνησης των απελπισμένων έξω απ’ τη Βουλή, το καφενείο της στοάς, είναι η μικρογραφία αυτής της κοινωνίας, των δικών μας χρόνων, με εμφανή τα κατάλοιπα του εμφυλίου και της δικτατορίας. Το καφενείο γίνεται η στοά της μνήμης, των αισθήσεων και των παραισθήσεων, με αναδρομές στο παρελθόν των ηρώων καθώς όπως αναφέρεται «το παρελθόν της κάθε στιγμής είναι η ζωή μας και ο πρόλογος του μέλλοντός μας. Είναι μεγάλο πράγμα η ανάμνηση. Τα βάζει με την αιωνιότητα. Το ίχνος της την ξεπερνάει.»

Νομίζω ότι η «Πλωτή Πατρίδα» είναι ένα βιβλίο για την ίδια τη ζωή. Για τους αγώνες των προγόνων που έγιναν ιστορία και τους νεότερους αγώνες που μας κληροδότησαν αυτοί. Είναι ένα βιβλίο για τους αγώνες που δίνουν οι συνάνθρωποί μας για την πνευματική τους ελευθερία, τις εσωτερικές τους μάχες, τις μάχες με το υπερβατό και το ανυπέρβλητο. « Η ελευθερία είναι η σκλαβιά μας όταν δεν ξέρουμε τι να την κάνουμε», όπως αναφέρεται. Και το καθολικό ερώτημα τι είναι τελικά η ευτυχία; Η πραγματικότητά μας είναι η ευτυχία μας ή όσα φανταζόμαστε ότι θα μας κάνουν ευτυχισμένους; Για να χρησιμοποιήσω μια φράση του βιβλίου, «Η πραγματικότητα ξεπερνάει και την πιο τρελή φαντασία. Όποιος περιμένει να τον απελευθερώσουν μια ζωή θα είναι σκλάβος».

Στην ιστορία του βιβλίου, σκιαγραφείται γλαφυρά η εναγώνια προσπάθεια του ανθρώπου να ευτυχήσει και με έκανε να σκεφτώ ότι η ευτυχία βρίσκεται σε αυτή τη ζωή, στα ζώντα πράγματα, στα ζώντα πρόσωπα, στα λάθη και τα πάθη μας που αν καταφέρνουμε να ξεπερνάμε γίνονται η κληρονομιά και η προσωπική δική μας ιστορία, ο δρόμος μας προς την ευτυχία. Ότι ο φόβος είναι υπαρκτός και πολλές φορές φρενάρει τις επιλογές μας, μα ίσως πρέπει να γίνει δύναμη ατόφια για να προχωράμε μπροστά. «Η ζωή δεν είναι ένα μυθιστόρημα, ούτε ένα ποίημα, είναι πρόσθεση, είναι αυτό που ζούμε.»

Η Πλωτή Πατρίδα έχει, επίσης, μια σπουδαία αναφορά στην οικουμενικότητα. Αμερική, Ελλάδα και Φινλανδία όλος ο κόσμος γίνεται ένας τόπος. Ο καπετάν Γιάννης που μεταφέρεται στον κόσμο και στο χρόνο, ένας απελπισμένος θαλασσόλυκος ενσαρκώνει τα πάθη όλων των ανθρώπων της γης, ανεξάρτητα απ’ το χρώμα, τη φυλή ή τη θρησκεία τους. Τι χρώμα έχει η μητρότητα ή η πατρότητα, τι χρώμα έχει ο ρατσισμός ή η ισότητα. Τι χρώμα έχει η αξία του ανθρώπου.

Τολμώ να πω ότι ταυτόχρονα, ο συγγραφέας μας, καταφέρνει με μεγάλη δεξιοτεχνία να τονίσει την ελληνικότητα που είναι διάσπαρτη στη γη. Το ελληνικό στοιχείο που είναι παρόν στον κόσμο ύστερα από πολέμους, αγώνες και διωγμούς, όπως διαμορφώθηκε από τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες. Μιλά για τον ξεριζωμό και την ξενιτιά, την απόσταση που χωρίζει τους ανθρώπους και κατατρώει τις σχέσεις τους. Στον τρόπο που αλλοτριώθηκαν οι άνθρωποι, στους δεσμούς τους ιερούς και απαράβατους που σπάνε και μόνο στο έσχατο σημείο του θανάτου καταφέρνουμε να κατανοούμε την αξία τους.

«Αξίζει η ζωή μας», όπως λέει το βιβλίο μας, σαν την Εϊρέ: τον αέρα της ζούγκλας. Αξίζει ο αγώνας μας για την ευτυχία και την ελευθερία. Η Πλωτή Πατρίδα είναι ένας ύμνος για τη μάνα, τον πατέρα, για τα αρχετυπικά πρότυπα και το θρήνο για τη σχέση γονέα – παιδιού.

Και τέλος, ο έρωτας; Αυτός που μας διαπερνάει και μας ξεπερνάει; Που μας κάνει να καιγόμαστε και να αναγεννιόμαστε απ’ τις στάχτες μας και πάλι να καιγόμαστε. Γινόμαστε όλοι σκλάβοι του. Μόνο ο έρωτας μπορεί να νικήσει το θάνατο. Και έτσι μεταφράζεται και στο βιβλίο. Ο καλύτερος τρόπος να μιλήσω γι’ αυτόν και να κλείσω αυτήν την παρουσίαση είναι μέσα από τα παρακάτω λόγια του βιβλίου: «Άλλο η αποκατάσταση και τακτοποίηση, για το υπόλοιπο του βίου που κανείς δε γνωρίζει, άλλα ο φόβος ορίζει και άλλο ο έρωτας που τίποτα δε λογαριάζει. «Ένα μυθιστόρημα είναι η ζωή. Μπορείς να ζήσεις χωρίς το μύθο; Μπορείς να ζήσεις χωρίς τον κίνδυνο, χωρίς την αγωνία; Μπορείς να ζήσεις χωρίς την ελευθερία; Χωρίς το όνειρο; Μπορείς να ζήσεις χωρίς τον έρωτα; Χωρίς την αγάπη; Χωρίς να πιστεύεις πως η ουτοπία μπορεί να βρει τον τόπο της;»

*Από την παρουσίαση του βιβλίου, όπως εκφωνήθηκε από την υποφαινόμενη, που έλαβε χώρα στο Αυλωνάρι Ευβοίας, το Μάϊο του 2018

"Πλωτή Πατρίδα", Δημήτρης Παπαχρήστος,

Εκδόσεις Τόπος, 2018